امکان‌سنجی ایجاد موتور جست‌وجوی بومی ‌







رضا تقی پور، وزیر فناوری اطلاعات و ارتباطات گفته است که در حوزه فرهنگ در دنیای مجازی جایگاهی در شان ملت ایران نداریم و بعلاوه ایجاد یک موتور جست وجوی بومی را از محورهای تعریف شده در برنامه پنجم توسعه مطرح کرده است. هر چند تاکنون همین وزارت خانه در حالی که دیگران جایگاه کشور را در این حوزه در انتهای رتبه ها عنوان می کردند بر جایگاه ممتاز کشورمان تاکید می ورزیدند، ولی ما فارغ از بحث اینکه کشورمان در حال حاضر در چه مقام و جایگاهی در بین کشورهای حوزه فرهنگ در دنیای مجازی قرار گرفته است صرفا به بررسی اینکه آیا ایجاد موتور جست وجوی بومی در کشور امکانپذیر است یا اینکه ضرورتی به ایجاد جست وجوگر اینترنتی بومی داریم یا نه بسنده می نماییم.
برای پرداختن به موضوع موتور جست وجوی بومی ، ارائه تعریف مفاهیم اینترنت، مفهوم وب جهانی (WWW)، موتور جست وجوگر اینترنتی و اجزا و الزامات ایجاد آن، دایرکتوری یا فهرست وب، دنیای مجازی، بومی سازی ضروری است.
در منابع علمی برای مفاهیم و واژه های مذکور تعاریف متنوعی ارائه گردیده است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
اینترنت: عبارت است از یک شبکه جهانی که در آن شبکه ها و دستگاه ها با همدیگر در ارتباط می باشند و با اتصال به این شبکه عظیم می توانیم از اطلاعات ذخیره شده در دستگاه های دیگران استفاده نماییم یا اینکه به تبادل اطلاعات و پیام بپردازیم.

? تعریف موتور جست وجو
موتور های جست وجو یا Search Engine ها سایت هایی هستند که وظیفه آنها جمع آوری اطلاعات از سطح اینترنت و راهنمایی کاربران به سوی سایت های مورد نظر است. به این منظور آنها از یک نرم افزار مخصوص بنام روبوت یا عنکبوت استفاده می کنند. به این نرم افزار خزنده (Crawler) یا عنکبوت نیز گفته می شود و وظیفه آن پیمایش اینترنت و ارسال اطلاعات صفحات برای نرم افزار دیگری است که وظیفه اش طبقه بندی و مرتب سازی اطلاعات است.

? تعریف دایرکتوری یا فهرست وب
فهرست (سیاهه) اینترنتی که به آن اصطلاحا دایرکتوری می گویند نیز یکی دیگر از ابزار های رساندن کاربران به سایت های مطلوب هستند. تفاوت آنها با موتورهای جست وجو در این است که این فهرست ها به وسیله افراد تهیه می شوند نه توسط رایانه و به صورت خودکار.
لذا نتایج آنها مربوط تر و مناسب تر است. برخلاف جست وجوگر ها که اغلب حاوی نتایج پرت و خارج از موضوع نیز هستند. نقطه ضعف آنها هم این است که کمتر از موتور جست وجو به روز و سریع هستند.

? انواع موتورهای جست وجو
موتورهای جست وجو به دو دسته کلی تقسیم می شوند. موتورهای جست وجوی پیمایشی و فهرست های تکمیل دستی. هر کدام از آنها برای تکمیل فهرست خود از روش های متفاوتی استفاده می کنند، البته لازم به ذکر است که گونه ای جدید از موتورهای جست وجوگر تحت عنوان «ابر جست وجوگر» (Meta Search Engines) نیز وجود دارد که در ادامه به توضیح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت:
- موتورهای جست وجوی پیمایشی: موتورهای جست وجوی پیمایشی (Crawler-Based Search Engines) مانند گوگل فهرست خود را به صورت خودکار تشکیل می دهند. آنها وب را پیمایش کرده، اطلاعاتی را ذخیره می کنند، سپس کاربران از میان این اطلاعات ذخیره شده، آنچه را که می خواهند جست وجو می کنند. اگر شما در صفحه وب خود تغییراتی را اعمال نمایید، موتورهای جست وجوی پیمایشی آنها را به طور خودکار می یابند و سپس این تغییرات در فهرست ها اعمال خواهد شد. عنوان، متن و دیگر عناصر صفحه، همگی در این فهرست قرار خواهند گرفت.
- فهرست تکمیل دستی: فهرست های تکمیل دستی یا (Human-Powered Directories) مانند فهرست بازی (Open Directory) مانند Dmoz وابسته به کاربرانی است که آن را تکمیل می کنند. شما صفحه مورد نظر را به همراه توضیحی کوتاه در فهرست ثبت می کنید یا این کار توسط ویراستارهایی که برای آن فهرست در نظر گرفته شده، انجام می شود. عمل جست وجو در این حالت تنها بر روی توضیحات ثبت شده صورت می گیرد و در صورت تغییر روی صفحه وب، روی فهرست تغییری به وجود نخواهد آورد. چیزهایی که برای بهبود یک فهرست بندی در یک موتور جست وجو مفید هستند، تاثیری بر بهبود فهرست بندی یک دایرکتوری ندارند. تنها استثنا این است که یک سایت خوب با پایگاه داده ای با محتوای خوب شانس بیشتری به نسبت یک سایت با پایگاه داده ضعیف دارد. البته در مورد جست وجوگرهای مشهور از جمله گوگل و یاهو، یک مولفه دیگر هم برای بهبود فهرست بندی وجود دارد که کمک مالی است، یعنی وب گاه هایی که مایل به بهبود مکان وب گاه خود در فهرست بندی هستند، می توانند با پرداخت پول به این جست وجوگرها به هدف خویش برسند.
- موتورهای جست وجوی ترکیبی با نتایج مختلط: به موتورهایی اطلاق می شود که هر دو حالت را در کنار هم نمایش می دهند. غالبا، یک موتور جست وجوی ترکیبی در صورت نمایش نتیجه جست وجو از هر یک از دسته های فوق، نتایج حاصل از دسته دیگر را هم مورد توجه قرار می دهد. مثلا موتور جست وجوی ام.اس.ان (MSN) بیشتر نتایج حاصل از فهرست های تکمیل دستی را نشان می دهد، اما در کنار آن نیم نگاهی هم به نتایج حاصل از جست وجوی پیمایشی دارد.
- ابر جست وجوگرها: این گونه جدید از موتورهای جست وجوگر که قدمت چندانی نیز ندارند از ترکیب کردن نتایج حاصل از چندین موتورجست وجوگر استفاده می کند. بدین معنی که این موتور عبارت مورد نظر شما را در چندین موتور جست وجوگر جست وجو می کند و نتایج آنها را با هم ترکیب کرده و یک نتیجه کلی به شما ارائه می دهد.
بومی سازی: به مجموعه فعالیت هایی گفته می شود که در آن دانش با فناوری موجود در کشورهای توسعه یافته بسته به نیاز و موقعیت اقلیمی منطقه ای جغرافیایی و فرهنگی با نیازهای موجود مطابقت و سازگاری داده می شود.
دنیای مجازی: به دنیای جدید ارتباطات تولید یا ایجاد شده در فضای شبکه اینترنت گفته می شود.
موتور جست وجوی بومی : احتمالا موتور جست وجویی که قادر به تامین نیازهای کاربران اینترنت برای انواع جست وجو های محتوایی و غیره ایرانیان و دوستداران ایران در بستر وب یا اینترنت باشد.
با کمی دقت در مفاهیم و اصطلاحاتی که آورده شد، واضح است که راه اندازی جست وجوگر اینترنتی نیازمند منابع علمی و محتوایی با اهمیت و رتبه ساز و مورد توجه جست وجوگران، در دسترس داشتن زیرساخت های اینترنتی قوی به لحاظ سرعت، پهنای باند، سرورها یا دیتا سنترهای قوی، امکانات و تجهیزات سخت افزاری و پایگاه داده و دانش مطمئن و مهم تر از همه ارتباط مطمئن و ایمن و مداوم با دیگر جست وجوگرهای مهم و حائز رتبه برتر در فضای مجازی یا اینترنتی در دنیاست. همه می دانیم ما کدامیک از اینها را داریم و کدامیک را نداریم! حال سوال اینجا است چگونه وزیر فناوری اطلاعات و ارتباطات کشورما با این وضعیت وخیم موجود در وضعیت اینترنت کشور، ایده ایجاد جست وجوگر اینترنتی را ارائه می کند. هر چند حق هر کسی است که در فضای سایبر منابع غنی از اطلاعات را برای استفاده دیگران به اشتراک بگذارد و محدودیتی هم برای راه اندازی جست وجوگرهای دیگر در کنار صدها جست وجوگر موجود که با سرمایه عظیمی و پشتوانه قوی علمی و فنی راه اندازی شده وجود ندارد، هر کسی می تواند ایده راه اندازی جست وجوگری در حد گوگل، یاهو و ... را در ذهن داشته باشد و اگر بتواند با سرمایه گذاری عظیمی دسترسی به هزاران لینک را در کسری از ثانیه برای مشتریان بومی نظیر آنچه جست وجوگران فعلی انجام می دهند فراهم آورد خدمتی بی نظیر و ستودنی به کاربران جدید خواهد بود؛ البته و صد البته شایسته پاداش و جایزه ای ویژه !
پاسخ سوال مطرح شده واضح است، زیرا ما در مقوله ای ساده تر از آن یعنی راه اندازی و استقرار دولت الکترونیک پس از چند سال هنوز به گام های میانی استقرار آن نزدیک شده ایم و شاید مدت ها طول بکشد که به گام های نهایی آن که طبق مدل انتخابی احتمالا گام یکپارچگی و ... باشد ورود پیدا کنیم، لذا فارغ از اینکه وزیر محترم با چه بودجه، نقشه، نفرات، مدت یا زمان، تجهیزات و زیرساخت قصد راه اندازی این امکان بومی را دارد از ایشان عاجزانه درخواست می شود که در کنار پرداختن به مطالعه در زمینه واژه های خوب و عامه پسند مانند جست وجوگر بومی یا تداوم اصرار بر راه اندازی اینترنت ملی که اگر محقق شود، امکان خوبی است وضعیتی را ایجاد نمایند تا قبل از زمان راه اندازی اینترنت ملی یا جست وجوگر بومی ، مردم عزیر کشورمان از حداقل های دسترسی به فضای مجازی یا خدمات اینترنت که هم سرعت و هم کیفیت خوبی داشته باشد و حداقل خصوصیات آن معادل خصوصیات اینترنت در سال پیش یا پیش تر باشد، بی بهره نمانند که واقعا محروم شدن جامعه از دسترسی به آن، تبعات و آثار سوء فراوانی در توسعه کشور و رهنمون شدن به سمت و سوی اهداف چشم انداز 1404 بر جای خواهد گذاشت.
البته باید از وزیر محترم به لحاظ اینکه بعد از مدت ها در کنار فناوری ارتباطات به ضرورت توجه جدی به مقوله فناوری اطلاعات نیز واقف شده اند، تقدیر و تشکر نمود؛ ولی واقعیت این است که ایده جست وجوگر بومی اینترنتی وقتی قابل طرح می باشد که کشور از لحاظ فناوری های رایانه ای و اینترنتی و دانش و تجهیزات پیشرفته مبتنی بر فناوری های جدید از وضعیت مطلوبی برخوردار باشد، در حالی که در حال حاضر حتی عامه مردم از اینترنت مناسب برخوردار نیستند. هر چند که شاید طرح موضوع فوق از جانب دیگران به عنوان ایده ای نوین عاری از هرگونه اشکال است، ولی از آنجا که وزیر محترم از بضاعت و توان وزارت متبوعش مطلع و آگاه می باشد، طرح ادعای فوق لااقل از جانب ایشان کاری بیهوده است.







عیسی نجفی
عضو شورای مرکزی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور
منبع : دنیای اقتصاد

پایگاه اطلاع رسانی ITanalyze ( www.itanalyze.ir )